Lubuskie szlaki nordic walking - Śladem kulturowym przez wieki – szlaki w okolicy Dychowa, Bronkowa i Brzeźnicy

Mały szlak zapory Szlak Niebieski

Trasa: Pensjonat Dychów- wokół zbiornika-Pensjonat Dychów
Rodzaj trasy: Krajobrazowa
Stopień trudności: Łatwa
Czas przejścia: 1,5h (4,4 km)
Walory: Trasa wokół zbiornika wodnego przy elektrowni szczytowo-pompowej w Dychowie, najstarszej tego typu w Polsce.

Pensjonat Dychów
Obiekt mieści się w zaadaptowanych nieużywanych dzisiaj budynkach elektrowni. Oferuje wyżywienie w restauracji, nocleg w 37 pokojach oraz możliwość organizowania spotkań, szkoleń i konferencji w kilku salach o różnej wielkości. Dlatego może być bazą wypadową dla okolicznych tras nordic walking.

O elektrowni
Elektrownia Dychów jest elektrownią szczytowo-pompową wykorzystującą wodę Bobru. To największa lubuskiej elektrowni wodnej o ciekawej historii. Budowa Elektrowni Wodnej Dychów rozpoczęła się w listopadzie 1933 roku na zlecenie Markische Elektrizitatswerk A. G. (MEW) z Berlina.  Określenie Markische znaczy Marchijska. Określenie pochodzi od Marchia używanej przed wojną nazwy tej części Niemiec.  Po modernizacji elektrowni dokonanej w latach 2002-2005 moc elektrowni wzrosła do 90 MW, a sprawność cyklu pompowego do poziomu 71%. Grunt na jakim posadowiono fundamenty elektrowni nie jest stabilny. Już w trakcie budowy następowało kilkakrotne osunięcie ziemi.  Mimo trudności pierwszy turbozespół wystartował 4 listopada 1936 r. , drugi  1937 r. a trzeci w 1939 r.

O elektrowni po 45 r.
Elektrownia pracowała do 25 lutego 1945 roku, kiedy to jej kierownik wyłączył ją na wieść o wysadzeniu mostu na Odrze w Krośnie. Kilka tygodni później, kiedy tereny te zostały zajęte przez Armię Czerwoną a mieszkańcy okolicznych wsi zmuszeni do demontażu jej urządzeń.
23 sierpnia 1945 r. polskie władze administracyjne przejęły elektrownię. Było ona pozbawiona wszystkich urządzeń i podstawowego wyposażenia.  Mimo dewastacji i braku urządzeń przystąpiono do odbudowy. 1 sierpnia 1946 roku utworzono Biuro Odbudowy Elektrowni. Jesienią 1948 r do Dychowa przybywa ekipa specjalistów radzieckich, aby dokonać inwentaryzacji. W lipcu "nadchodzą" pierwsze dostawy urządzeń z ZSRR. Wróciły stare pompy, część urządzeń Rosjanie skopiowali z tych jakie wywieźli. 30 września 1951 ruszył pierwszy turbozespół, a rok później kolejny. Obecnie produkcję roczną elektrowni w Dychowie szacuje się na 80 000 MWh. Nieco mniej wykazywały księgi buchalteryjne elektrowni w latach 40.

O zbiorniku i kanale
Największą budowlą hydrowęzła jest nie sama tama, ale kanał długości 20,4 km doprowadzający wodę do zbiornika. Kanał zaczyna się w Krzywańcu. Roboty ziemne przy kanale wymagały przesunięcia 2,2 mln m3 ziemi, zużyto 130 000 m3 betonu, który pokrył 780 000 m2. Na trasie kanału doprowadzającego wodę do zbiornika zbudowano 8 mostów drogowych, 1 most kolejowy oraz 7 przepustów syfonowych. Zbiornik gromadzi 4 mln metrów sześc. wody. Jego powierzchnia wynosi ok. sto hektarów powierzchni. Głębokością w najgłębszym miejscu -10 metrów.
23 kwietnia 1997 roku nastąpiła poważna katastrofa. Osunęło się blisko 60 000 m3 z jednej ze ścian zbiornika. Nad elektrownią zwisła groźba likwidacji. Na szczęście sytuacja jest opanowana a elektrownia pracuje pełną „wodą"

O zespole elektrowni Dychów dzisiaj
Elektrownie wodne pracują zwykle w parach. Poniżej większej tamy buduje się zazwyczaj mniejszą. W przypadku Dychowa tą „mniejszą" jest tama w Raduszczu Starym. Moc zainstalowanych trubozespołów wynosi ok 2 MW. Zespół Elektrowni Wodnych Dychów to 18 elektrowni wodnych i jazów na Bobrze i Nysie Łużyckiej. Z tego 7 znajduje się na Bobrze powyżej Dychowa. W Krzywańcu, Gorzupi, Grajówce, Żaganiu, Małomicach, Szprotawie. Do tego dochodzi elektrownia na Kwisie, dopływie Bobru, w Kliczkowie.

Wielki Szlak Zapory i Stawów  Szlak Niebieski

Trasa: Pensjonat Dychów - przejście u podnóża zapory- wzdłuż Bobru- Dychów- Pensjonat
Rodzaj trasy: Krajobrazowo-historyczna
Stopień trudności: Łatwa
Czas przejścia: 2h (5,9km)
Walory: Trasa obok niezwykłego dzieła inżynierskiego. Zabytek i jednocześnie sprawna siłownia energetyczna z ciekawymi kontekstami historii II WŚ.

Wodne Podkowy SZLAK CZERWONY

Trasa: Bronków - lasami wokół jeziora Bronków - Bronków
Rodzaj trasy: Krajobrazowa
Stopień trudności: Łatwa
Czas przejścia: 2,5h (8,8)
Walory: Trasa biegnie lasami sosnowymi położonymi na morenowych wzgórzach. Obok trasy jedno z nich Kępniak o wysokości 112 m.n.p.m. Przez Bronków przechodzi południk 15o szerokości wschodniej.

 
1.      Trasa zaczyna się przy Stajni Sportowej w Bronkowie i biegnie wokół jeziora sosnowymi lasami. Chętni mogą zboczyć z trasy i wejść na morenowe wzgórze Kępniak.

Stajnia Sportowa Bronków
Stajnia Sportowa Bronków to malowniczo położony ośrodek jeździectwa sportowego istniejący od 1997 roku. Zajmujemy się głównie treningiem koni sportowych ale także nauka jazdy na koniach. W stajni trenuje się konie zarówno młode jak i starsze. Prowadzona jest hodowla ale także wychów źrebiąt i młodych koni. Pracują tu bardzo fachowi i utytułowani specjaliści.

Bronków
Bronków to wieś o ciekawej choć niezbyt zbadanej historii. Wieś powstała w XIV w. W źródłach historycznych Bronków wymieniany jest po raz pierwszy 18.03.1374 r. jako Drusin. Później istnieje jako Drausen. Pojawia się w 1645 roku na mapie Dolnego Śląska jako Bracke, wieś z kościołem. Na mapie księstwa Krośnieńskiego z 1746 roku występuje pod nazwą Branke. W nieco późniejszym Atlasie Śląskim wydanym w 1752 roku widnieje jako Btronków. Na mapie Franza Ludwiga Gussefelda z 1773 roku występuje pod nazwą Branck. W kolejnym z 1809 nosi nazwę Brankow.

Ciekawostki
Przy kościele pod lasem zlokalizowany jest cmentarz, w miejscu zlikwidowanego w latach powojennych cmentarza niemieckiego. Przy wejściu stoi obelisk z kilkunastoma nazwiskami poległych w I wojnie światowej mieszkańców Bronkowa. Warto liczbę nazwisk skonfrontować z ówczesną liczbą mieszkańców. W latach międzywojennych w Bronkowie istniał ośrodek eksploatacji torfu. W 1910 roku spis mieszkańców wykazał ich 428 obecnie (2011) Bronków liczy 309 mieszkańców. W Bronkowie działa kilka gospodarstw argoturystycznych oferujących noclegi. Przez Bronków przebiega 15 równoleżnik co oznacza, że czas astronomiczny jest tam zgodny z administracyjnym.

Krajobraz
Krajobraz okolic Bronkowa ukształtowany został przez lodowiec. Na wschód od wsi znajdują się morenowe wzniesienia a najwyższe zwane górą Kępniak ma wysokość 112 m n.p.m. Jeszcze niedawno bo w2003 roku niedaleko szczytu stała drewniana wieża obserwacyjna o czym dzisiaj świadczą jej pozostałości. Obszar w okolicach Bronkowa o powierzchni 3529 ha wojewoda lubuski zaliczył do obszar chronionego krajobrazu pod pozycją 26.  Lasy głównie sosnowe.

Jezioro
Jezioro Bronków jest pochodzenia polodowcowego. Zasilane jest wodami podziemnymi. Jest początkiem rzeczki Olszy zwanej też Jeziornicą, ktora wpada do Bobru aż w okolicach Kosarzyna. Powierzchnia całkowita jeziora 52,1 ha, Głębokość maksymalna 6m, dno ma podłoże piaszczysto-muliste, porośnięte jest obficie roślinnością podwodną. W jeziorze można liczyć na połów kilkunastokilogramowych karpi i amurów. Są w nim także sandacze, leszcze i liny. Kiedyś złowiono na tym jeziorze 3kg węgorza. Nad jeziorem znajduje się Kompleks Wypoczynkowy w Kołatce, ze 150 miejscami dysponujący całosezonowymi i ogrzewanymi domkami, nadającymi się idealnie do wypoczynku o każdej porze roku.

Szlak Doliny Dolnego Bobru CIEMNO ZIELONY

Trasa: Brzeźnica - wzdłuż Bobru - Stary Zagór - Nowy Zagór
Rodzaj trasy: Krajobrazowo- historyczna
Stopień trudności: Łatwa
Czas przejścia: 3h (9,7km)
Walory: Niezwykle malowniczy przełom Bobru płynącego głębokimi zakolami. Całość stanowi części obszaru chronionego krajobrazu. W Nowym Zagorze, krzyż pokutny.

1.      Brzeźnica
Wieś Brzeźnica (niem. Briesnitz) jest stosunkowo młoda powstała na przełomie XVII i XVIII wieku jako osada folwarczna. Na początku XIX wieku w Brzeźnicy mieszkało 167 mieszkańców. Działały tu dwa młyny wodne, cegielnia i kuźnia. Od 1863 roku Brzeźnica należała do Karla Riedela i to on zapewne w latach 1907-1908 wybudował na miejscu starszej okazałą istniejącą do dzisiaj rezydencję. Brzeźnickie dobra obejmowały wówczas 645,10 ha, w tym 187 ha ziemi ornej, 19,7 ha wód, 21 ha łąk i 417 ha lasów.

Opis pałacu
Pałac znajduje się w centrum prostokątnego założenia folwarcznego, wewnątrz którego jest dziedziniec otoczony zabudowaniami. Eklektyczny trzykondygnacyjny pałac posadowiony na wysokiej piwnicy, założony na rzucie prostokąta, nakryty jest dachem mansardowym.  Bryłę budynku wieńczy czterokondygnacyjna wieża z kopulastym hełmem. Elewacje pałacu, ozdobione ryzalitami oraz parterowymi przybudówkami. Na ich dekorację składają się gzymsy, boniowane pilastry oraz ozdobne obramienia okien. W elewacji wschodniej widnieje data 1908, upamiętniająca czas powstania pałacu.
Od południa przylega do niego park krajobrazowy założony w XIX wieku, rozciągający się na południe od rezydencji opadając w kierunku. Znajduje się w nim 53 gatunków drzew, m. in. ciekawe okazy miłorzębu oraz pomnik przyrody - dąb szypułkowy o obwodzie 550 cm i wysokości 22 m, szacowany na 300 lat.

Dzieje pałacu
Pałac przechodził typowe dla pałaców tej części Polski dzieje. Najpierw  po II wojnie światowej mieściła się tu komenda Garnizonowa Wojsk Radzieckich. W latach 50. XX wieku pałac przejęło państwo i służył opiece społecznej i do 2007 roku znajdował się tu Dom Pomocy Społecznej.

Dolina Dolnego Bobru
Obszar „Dolina Dolnego Bobru" należący do obszaru Natura 2000 obejmuje dolinę Bobru na odcinku od Żagania do Dychowa. Dzieli się na część północną i południową. Południowa od Żagania do Nowogrodu. Część północna obszaru, od Nowogrodu do Dychowa. Głęboko wcięte koryto, z zakolami i starorzeczami oraz rozciągającymi się na obu jego brzegach zalewowymi łąkami. Wzdłuż brzegów rosną nadrzeczne zarośla wierzbowe i pozostałości łęgów wierzbowych oraz rozproszonych zbiorników wodnych. Obszar ma duże znaczenie ekologiczne dla zachowania krajobrazu i gatunków typowych dla doliny nizinnej rzeki płynącej pomiędzy morenowymi wzgórzami. Znajdują się tu także ważne stanowiska trzepli zielonej, jelonka rogacza, a także bobra europejskiego. Znajduje się tu jedno stanowisko wydry. Obszar ma także duże znaczenie dla ochrony kozy złotawej, niewielkiej długości 10 cm, ryby żyjącej w bystrych i czystych rzekach o kamienistym dnie.

Stary Zagór
Stary Zagór (niem. Wendisch Sagar a w latach 1937-1945, Bobertal). Historia wsi jest słabo zbadania. Nazwa Wendisch w języku niemieckim świadczy o tym, że mieszkali w niej serbołużyczanie. Właśnie ukrycie tego faktu służyła zmiana nazwy wsi na Bobertal. Badania archeologiczne okolic Nowego Zagoru, dowodzą osadnictwa z okresy brązu a więc ok 1500 r.p.n.e.

Nowy Zagór
Nowy Zagór (niem. Deutsch Sagar a w latach 1937-1945, Boberhoh). Wieś zapisana w kronikach już w 1531 roku, kiedy to elektor brandenburski Johann przekazał w lenno połączone majątki w Nowym Zagórzu i Dąbkach Hansowi von Knobelsdorf.  Ale prawdziwy rozwój obu wsi rozpoczął się w początkach XIX w., kiedy w 1815 r. majątek kupił August von Rheinbaben. Wraz z żoną i czworgiem dzieci osiadł w majątku i zamieszkał w Dąbkach w okazałym domy krytym słomianą strzechą. Już w 1820 zbudował nieco okazalszy pałac, wciąż jednak parterowy. Od roku 1827, po zostaniu Landratem powiatu krośnieńskiego oddaje się aktywnej pracy na rzecz powiatu. To dzięki jego staraniom zbudowana zostaje droga krajowa Gubin - Krosno - Sulechów oraz droga z Krosna do Nowogrodu. Dzieło Augusta przejmuje w 1859 jego syn William. Zostaje landratem i kontynuuje rozpoczęte projekty ojca. Na okres jego działania przypada budowa linii kolejowej z Gubina do Zbąszynia. Doskonali także majątek. Ulepsza cegielnię, buduje gorzelnię, rozwija sadownictwo sadzi przede  wszystkim wiśnie.  Uruchomił kopalnię węgla brunatnego, ale przedsięwzięcie okazało sie porażką. To dzięki jego staraniom i pieniądzom zbudowano obecny kościół w miejscu zniszczonego.  Zmarł w 1891 roku i został pochowany na miejscowym cmentarzu. Jego syn w 1900 buduje nową siedzibę w Dąbkach  dobudowując do starej siedziby nowy okazały piętrowy gmach z wieżą. Pałac w Nowym Zagórzy w owym czasie był dużym parterowym obiektem z licznymi pokojami na poddaszu, krytym mansardowym dachem. Kolejny z Rheinbabenów, Eugen, był lepszym wojskowym jak gospodarzem i źle prowadził majątek. Dopiero jego syn Wilhelm, prawnik z wykształcenia, wprowadził do majątku technologię XX wieku. Cegielnia, gorzelnia i wytwórnia płatków ziemniaczanych należały do jego osiągnięć. Opuszcza majątek wraz z żoną i dziećmi na początku lutego 1945 roku. Z siedzib rodowych w Nowym Zagórzu i Dąbkach nie zostało dzisiaj praktycznie nic. Podobnie jak z reszty majątku.

Kościół w Zagorze Nowym
Pierwsze historyczne wzmianki o kościele w Nowym Zagórzu pochodzą z 1531 roku. Kolejna wzmianka o budowie wieży pochodzi z 1693 roku, ale wkrótce kościół zostaje zniszczony a odbudowa rozpoczyna się w 1706. Jednonawowy kościół z wieżą ma konstrukcję drewniana wypełniona cegłą.  Wojna siedmioletnia omija Nowego Zagórza, a Rosjanie po zwycięskich bitwach nad Fryderykiem II,  grabią okolice Krosna i także kościół w Nowym Zagórzu. Po wojnie 7 letniej następuje seria napraw i modyfikacji wynikających po części także ze zmian w liturgii. Kościół jednak nie spełnia ambicji Rheinbabenów i ostatecznie współczesny budynek powstaje w 1882-1886. Solidny ceglany powstaje na fundamentach poprzedniego. Rodzina fundatora (Rheinboben) miał oddzielne wjejście z lewej strony ołtarza. W ołtarzu umieszczono obraz Chrystusa z poprzedniego kościoła. Przed ołtarzem stała chrzcielnica a nad nią wisiał skrzydlaty anioł, dzisiaj znajdujący się na ścianie na lewo od ołtarza. W tylnej części był chór a na nim organy.

Krzyż pokutny
Przed kościołem w Zagórzu Nowym stoi krzyż pokutny lub jak chcą jedni krzyż pojednania. Jego wiek niemieckie źródła szacują na ok 700 lat. Podobno był karą za zabicie przez pana swojego owczarza. Inna legenda związana z tym krzyżem wiąże je z XVII wiekiem i krzyżem pokutnym w Ochli pod Zieloną Górą. Mówi ona tym, że krzyż wystawiła wdowa po Owczarzu z Ochli, która uciekając od prześladowcy swojego męża ufundowała krzyż w Starym Zagórzu. Jednak w wyniku procesu jaki wytoczyła, zabójca zmuszony został do finansowego zadość uczynienia i postawił krzyż w Ochli przy tamtejszym kościele.

Kosarzyńskie Krajobrazy Szlak Niebieski  5,3 km

Trasa: Trasa wokół jeziora Borek
Rodzaj trasy: Krajobrazowa
Stopień trudności: Łatwa
Czas przejścia: 1,5h (5,3 km)
Walory: Trasa prowadzi leśnymi ścieżkami wokół jeziora.

Trasa biegnie wokół jeziora Borek jego brzegiem, wśród iglastych i liściastych lasów

Kosarzyn
Kosarzyn (niem. Kuschern, łuż. Kóšarnja) po raz pierwszy wymieniony została w dokumentach z roku 1316 jako Cuscherin a następnie w 1432 jako Koscherin. Wieś była częścią majątku klasztoru cystersów w Neuzelle. Doskonałe rolnicze tereny zagrożone powodziami od 1933 roku chroni jaz, a po wojnie przepompownia. Kosarzyn w  wraz z folwarkiem oraz młynami zajmował tuż przed wojną obszar 647 hektarów, na których żyło 352 mieszkańców.

Ciekawostki.
W okolicach Kosarzyna odkryto ropę naftową, którą od 1991 roku wydobywano codziennie około 66 000 litrów. Ropę, którą cysternami przewożono do stacji kolejowej Wałowice. Złoże to eksploatowane jest do dzisiaj.
Dla upamiętnienia współpracy pomiędzy narodami we wspólnej Europie a także powodzi z 1997 roku, która nawiedziła Ratzdorf, 13 września 2003 roku, przy ujściu Nysy do Odry postawiono krzyż drewniany. Wiosną niedaleko krzyża, w kierunku dębowego lasu, kwitną storczyki.

Jezioro Borek
Rynnowe jezioro Borek jest polodowcowego, który od południa posiada dopływy Strugę i Steklnik. Od północy poprzez kanał Łomianka łączy się z Odrą. Długość jeziora wynosi 1570 m a szerokość 640 m. Powierzchnia lustra wody zajmuje 63 ha. Maksymalna głębokość jeziora sięga 8 m. Sukcesywnie zarybiane jezioro jest wędkarką atrakcją. Nad jeziorem wiele ośrodków wypoczynkowych do których należy Ośrodek "Nad Borkiem"

Krzesiński Park Krajobrazowy
Krzesiński Park Krajobrazowy został utworzony w 1998 r. zarządzeniem  Wojewody Zielonogórskiego. Leży na terenie gmin Cybinka, Gubin oraz Maszewo i obejmuje powierzchnią 8546 ha. Należą do niego nie tylko poldery i zalewowe obszary ale także przyległe do obu dolin rzecznych wysokie terasy, porośnięte są borami sosnowymi, wznoszące się miejscami na ponad 30 m nad poziom rzeki. Jednak najcenniejszym obszarem Krzesińskiego Parku Krajobrazowego jest zalewany okresowo polder przeciwpowodziowy Krzesin-Bytomiec. Wilgotne łąki w okolicy Bytomca są miejscem występowania kilku gatunków storczyków. Polder Krzesiński ze względu na regularne zalewanie podczas wysokich stanów wód jest wielkim bogactwem siedlisk półnaturalnych takich jak: łąki zalewowe, łąki wilgotne, turzycowiska oraz szuwary.
W zbiornikach wodnych Parku i w ich sąsiedztwie żyje 13 gatunków płazów w tym: traszka grzebieniasta  i kumak nizinny. Żyje tu sześć spośród ośmiu krajowych gatunków gadów w tym: żółw błotny i gniewosz plamisty. W Parku odnotowano 218 gatunków ptaków oraz 41 gatunków ssaków. Spotkać więc można nie tylko ptaki: dzięcioły, kanie i błotniaki ale także bobry i wydry o sarnach i jeleniach nie wspominając. Gniazduje tu 9 gatunków nietoperzy.