Lubuskie szlaki nordic walking - Śladem kulturowym przez wieki – Krosno Odrzańskie i okolice

Trasa Nadodrzańska SZLAK CZERWONY

Trasa: Zamek Piastowski w Krośnie - Marcinowice - Osiecznica - Krosno
Rodzaj trasy: Krajobrazowo-historyczna
Stopień trudności: Łatwa
Czas przejścia: 4h (14km)
Walory: Liczne atrakcje historyczne. Zamek Książąt Piastowskich, kościół pw. Św. Jadwigi Śląskiej, kościoły zaprojektowane przez Schinkla w Krośnie i Osiecznicy, 100 letni most Beuchelta przez Odrę.

Trasa zaczyna się przy Zamku, centrum starej części Krosna a po przejściu na drugi brzeg Odry zatacza pętlę wokół zachodniej części Krosna i Marcinowic, dochodząc do Osiecznicy. Obfituje w wysokiej klasy zabytki.

Krosno Odrzańskie
Pierwsze wzmianki pisemne o mieście pochodzą z 1005 r. Miasto opisał w kronice biskup Thietmar z Merseburga, uczestnik wyprawy cesarza Henryka II przeciwko Bolesławowi Chrobremu. Jednak są i tacy, którzy zgodnie z najnowszymi naukowymi odkryciami podejrzewają, że Krosno znane Rzymianom jako Lugidunum, było antyczną stolicą Związku Lugijskiego, federacji plemiennej tworzącej jedno z dwóch wielkich państw czasów antycznych na obszarze dzisiejszej Polski czasów rzymskich. Na kartach historii, już jako pewnik, pojawia się ponownie jako ważny strategicznie gród państwa Piastów. Miasto przyjęło prawa miejskie za czasów Henryka Brodatego przed 1226 r. Zlokalizowane było na wyspie, co świadczyć ma o słowiańskim jego rodowodzie a nawet jak się sądzi na wielu wyspach. Do 1482 r. znajdowało się w granicach księstwa głogowskiego, później we władaniu Brandenburgii. Przez stulecia zamieszkałe przez ludność słowiańską i katolicką. Protestantyzm i wejście miasta w obręb państwa Pruskiego spowodowały germanizację. W XIX wieku następuje szybki rozwój gospodarczy. Powstają zakłady przemysłowe, miasto otrzymuje połączenie kolejowe z Gubinem i Zbąszyniem. Podczas II WŚ miasto zniszczone w 60-70%. Tu urodziła się aktorka Joanna Brodzik i bramkarz Tomasz Kuszczak. Ze znanych postaci można wspomnieć o Friedrichu Paulusie mającym w Krośnie swoją letnią rezydencję.

Zamek
Zamek powstał na miejscu dwóch średniowiecznych warowni o drewniano ziemnej konstrukcji. Odnaleziono tu ślady budowli z czasów księcia Henryka Brodatego (1163-1238), który tutaj zmarł. Datowanie ogromnych dębowych pni, którymi wyłożony był dziedziniec, wypada na rok 1212. Podczas najazdu tatarskiego zamek stał się schronieniem dla żony księcia - św. Jadwigi Śląskiej. W kolejnych wiekach był kilkakrotnie przebudowywany. Dodano m.in. elementy renesansowe i barokowe. Dzisiaj jest centrum kultury i mieści muzeum oraz punkt informacji turystycznej.

Kościół pw św. Jadwigi
Monumentalny kościół powstał w miejscu świątyni ufundowanej przez księżnę Jadwigę, zwaną także bosonogą księżną. Potwierdzają to najwcześniejsze zachowane fragmenty kościoła pochodzą z pierwszej połowy XIII w. Późnogotycka budowla ceglana była wielokrotnie przebudowana. Kościół ulegał wojennym zniszczeniom i pożarom. Ostatecznie na początku XVIII wieku przybrał styl barokowy. W kościele na uwagę zasługują barokowe epitafia oraz częściowo zachowane dziewiętnastowieczne organy.

Święta Jadwiga Ślaska
Urodziła się i wychowywała w zamku Andechs w Bawarii. W wieku lat 12 została wydana za mąż za śląskiego księcia Henryka I Brodatego i urodziła siedmioro dzieci. Oboje z Henrykiem I byli ludźmi bardzo religijnymi. „Ponieważ stan małżeński uważała za dar nieba, żyła w nim bardzo świętobliwie. Księciu była wierna w miłości aż do jego nagłej śmierci i to nie poprzez żar zmysłowej namiętności, lecz poprzez roztropne serdeczne oddanie" - czytamy w dokumencie kanonizacyjnym.  Po 19 latach małżeństwa z Henrykiem Brodatym oboje złożyli śluby czystości. Jadwiga była fundatorką kościołów i klasztorów. Prowadziła też działalność dobroczynną. Między innymi otworzyła szpital dla trędowatych w Środzie Śląskiej, kolejną placówkę leczniczą założyła w Trzebnicy. Istnieje legenda, według której Jadwiga, aby nie odróżniać się od reszty swego ludu oraz w imię pokory i skromności, chodziła boso. Irytowało to bardzo jej spowiednika, który nakazał jej noszenie butów. Księżna, będąc posłuszną swojemu spowiednikowi, nosiła buty, ale przywieszone na sznurku. Dzisiaj jest patronką pojedniania polsko-niemieckiego

Most na Odrze
Malowniczy most łączący brzegi Odry zbudowano w Zielonej Górze, w zakładach Beuchelta z okazji dziewięćsetlecia istnienia miasta. Zastąpił ówczesny drewniany. Mieszkańcy Krosna uważali go za brzydki a legenda mówi, że na złość budowniczym jako pierwsza przejechała po moście fura z gnojem. Jednak po jakimś czasie przedwojenni mieszkańcy nazywali go „Blaues Wunder" co znaczy niebieskie cudo. Na pewnej starej widokówce ma niebieski kolor. Dziś most uważany jest za perłę inżynierii. Piękny zwłaszcza nocą w świetlnej iluminacji.

Kościół pw. Św. Andrzeja
Za mostem, na północnym brzegu Odry, idąc w kierunku Marcinowic mijamy  malowniczo położony  kościół św. Andrzeja z pierwszej połowy XIX w. może poszczycić się dzwonami z XV i XVII w. Świątynię zaprojektował jeden z najwybitniejszych architektów niemieckich XIX stulecia Karl Friedrich Schinkel. Została wybudowana na ruinach swojego poprzednika z XIII w.

Winnice w Krośnie i Marcinowicach
Początki uprawy winorośli w Krośnie Odrzańskim sięgają II połowy X wieku. W 1154 roku z inicjatywy biskupa wrocławskiego Waltera z Malone, posadzona została pierwsza winnica na tzw. Górze Biskupiej i na tzw. Ogrodzie Biskupim. Kroniki Krosna informują o wielkich plonach i uprawianych odmianach, które tak dobrze się udawały. Winorośl sadzono na nadodrzańskich stokach tarasowo. Poza Krosnem, winorośl była uprawiana m.in. w Marcinowicach, Osiecznicy, Budachowie i Bytnicy. Istnieje legenda, że car Piotr I udając się w końcu XVII stulecia na zachód Europy, zatrzymał się w Krośnie Odrzańskim. Spróbował miejscowego wina i od razu zaproponował mieszkańcom i winiarzom konkurs w piciu, który oczywiście wygrał.

Krośnieńska Dolina Odry.
To fragment doliny Odry od Cigacic do ujścia Nysy Łużyckiej. W obszarze zachowały się starorzecza, duże kompleksy łąk wyczyńcowych i selernicowych i fragmenty łęgów jesionowo-wiązowych i łęgów wierzbowych. Znaczna część obszaru jest zalewana. Końcowy odcinek Bobru uchodzącego do Odry należący do tego chronionego obszaru, jest  ważnym regionalnie tarliskiem ryb reofilnych, m. in. bolenia i minoga rzecznego. Obszar ważny także dla zachowania siedlisk i gatunków związanych z doliną wielkiej rzeki, w tym 8 rodzajów siedlisk, szczególnie kompleksów łąkowych oraz 18 gatunków zwierząt podlegających szczególnej ochronie a żyjących na tych terenach. Z trasy do Osiecznicy widać ujście Bobru do Odry. 

Osiecznica
Jej niemiecka nazwa to Güntersberg. Wieś wzmiankowana już w 1202 roku jako Ossechnica. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od zasieków osłaniających gród w Krośnie. Od początku XIV w., istniał tu drewniany  kościół drewniany. W XV w. opiekę nad kościołem sprawowali dominikanie z Krosna, których przedstawiciel otrzymał od papieża Benedykta XIII tytuł głównego inkwizytora na Śląsku. W XVI wieku wieś kupuje Günter, krośnieński mieszczanin. We wsi znajduje się neogotycki pałacyk z XIX wieku, który był siedzibą ródu Manteuffel. Wart obejrzenia jest kościół (szachulcowy) parafialny pw. św. Apostołów Piotra i Pawła zbudowany w 1816 roku,  przypisywany jest Karolowi Fryderykowi Schinklowi. Znajduje to wsparcie w niesygnowanym projekcie kościoła dla „Güntersberg in Amte Crossen" zachowanym w Państwowym Muzeum Pruskiego Dziedzictwa Kulturowego w Berlinie.

Szlak Piastowski SZLAK NIEBIESKI

Trasa: Grodzisko - Gostchorze - Morsko - grodzisko.
Rodzaj trasy: krajobrazowo-historyczna
Stopień trudności: łatwa
Czas przejścia: 3h (10km)
Walory: Grodzisko w Gostchorzu istniało już w VII wieku i wsławiło się udziałem wojnach Chrobrego z Niemcami. Z grodziska piękny widok na dolinę Odry. W Morsku galeria drewnianych rzeźb.

Trasa rozpoczyna się na wysokim brzegu Odry, w miejscu dawnego grodziska w Gostchorzu, następnie biegnie lasami do miejscowości Morsko aby wrócić do Gostchorza.

Gostchorze
Niedawne odkrycia archeologiczne potwierdziły, że w Gostchorzu w drugiej połowie VIIw. wzniesiono osadę obronną, która zlokalizowana była na niedostępnym cyplu stromej krawędzi pradoliny rzeki Odry i zajmowała powierzchnię 40x100m. Grodzisko ogrodzone było fosą o szerokości około 15m. Badania wykazały, iż gród Gostchorze wyprzedzał w czasie założenie grodu krośnieńskiego o około 100 lat. Pisana historia grodu zaczyna się od zapisków w "Kronice Thietmara", towarzyszącego wojskiem cesarza Henryka II maszerującego w 1005 r. na wojnę z Bolesławem Chrobrym. Thietmat opisuje jak grody w Krośnie odparły napór nieprzyjaciela w 1012 i 1015 r. Na grody krośnieńskie składały się grodziska w Krośnie, Połupinie i Gostchrzu. Zanim stały się częścią systemu obronnego państwa Piastów należały prawdopodobnie do pogańskich Wieletów, którzy wraz z niemiecką armią próbowali odzyskać utracone ziemie. Bez skukcesu, bo grody nie zostały zdobyte. Gostchorze w 1954 r. przez rok było Kozią Górą, bo władzy nazwa wydawała się niemiecka. Potem przywrócono wsi historyczną nazwę. Legenda wywodzi nazwę od imienia księcia Gostchara, który rzekomo był dowodcą obrony podczas najazdu wojsk cesarza niemieckiego na państwo Piastów. Z wysokiego brzegu na którym znajduje się grodzisko rozciąga się piękny widok na Odrę i jej poldery.

Ciekawostki.
W samym centrum miejscowości w rocznicę śmierci Ojca świętego usytuowano jego figurę. Stała się ona swoistego rodzaju darem pamięci od mieszkańców.

Stadnina "Embargo"
Działa od 2001 jako ośrodek jazdy konnej i prowadząca hodowlę konia polskiego. Organizuje imprezy rekreacyjno-sportowe. Właściciele są pasjonatami koni. Oferują: naukę jazdy konnej, ale także przejażdżki konne po lesie grup zorganizowanych. Szczególnie ciekawa jest konna wyprawa ekologiczną ścieżkę dydaktyczna. Na półtorakilometrowej trasie znajduje się sześć przystanków, zawierających informacje na temat flory i fauny terenu. Istnieje również możliwość podziwiania oczek polodowcowych.

Morsko, galeria rzeźb.
Galeria Rzeźb znajduje się w centrum Morsku. Jak piszą w gazetach więcej w Morsku rzeźb jak kominów. Niektóre z nich sięgają 3,5 m.  Jan Herda autor rzeźb, wyrzeźbił (i rzeźbi nadal) postacie świętych, papieża Jana Pawła II, szopkę bożonarodzeniową, noblistów. Przyjechał do wsi z Lubelszczyzny na plener ...i został. Sam teraz organizuje plenery. To dzięki  pomocy innych rzeźbiarzy stworzył osobną galerię postaci znanych z bajek.

"U Marychy"
Gospodarstwo argoturystyczne "U Marychy" to mały pensjonat w Gostchorzu. Szczególnie atrakcyjne dla osób szukających spokoju i ucieczki od miejskiego zgiełku. Gospodyni kusi gości spokojem, ciszą i rodzinną - domową atmosferę. Gospodarstwo dysponuje pięcioma pokojami, z których każdy ma osobną łazienkę i dostęp do kuchni.

Krośnieńska Dolina Odry.
Fragment doliny Odry od Cigacic do ujścia Nysy Łużyckiej. W obszarze zachowały się starorzecza, duże kompleksy łąk wyczyńcowych i selernicowych i fragmenty łęgów jesionowo-wiązowych i łęgów wierzbowych. Znaczna część obszaru jest zalewana. Końcowy odcinek Bobru uchodzącego do Odry należący do tego chronionego obszaru, jest  ważnym regionalnie tarliskiem ryb reofilnych, m. in. bolenia i minoga rzecznego. Obszar ważny także dla zachowania siedlisk i gatunków związanych z doliną wielkiej rzeki, w tym 8 rodzajów siedlisk, szczególnie kompleksów łąkowych oraz 18 gatunków zwierząt podlegających szczególnej ochronie a żyjących na tych terenach. Z wysokiego brzegu w Gostchorzu roztacza się widok na dolinę aż do Połupina na południe a na wschód nieomal do Lasek.

„Stary Las i Kuźnia" SZLAK ZIELONY

Trasa: Budachów- pętla leśnymi ścieżkami - rezerwat „Stary Las"- Budachów
Rodzaj trasy: Krajobrazowo-przyrodnicza
Stopień trudności: Łatwa
Czas przejścia: mała pętla 2h (7,5), duża pętla 3h (10km)
Walory: Trasa prowadzi wśród sosnowych lasów. Na trasie rezerwat „Start las".

 
Szlak zaczyna się przy stacji kolejowej w Budachowie, mija starą Kuźnię i łąkami prowadzi do rezerwatu Stary Las, aby po odwiedzeniu leśniczówki w Łasinie, wrócić do Budachowa.

Budachów
Wieś ma długą i tajemniczą historię. Na jej terenie i okolicy znajduje się szereg skupisk archeologicznych , cmentarzysk, śladów i punktów osadniczych, świadczących o bogatej historii od epoka brązu i kultury łużyckiej, przez okres wpływów rzymskich i późne średniowiecze po nowożytność. Pierwsza pisemna wzmianka o Budachowie pochodzi z 1304 roku. Wieś należała do rodów von Loben i von Lessing. Ewidencją zabytków objęty też jest układ przestrzenny (owalnica) Budachowa.

Kościół
Kościół p.w. św. Józefa w Budachowie został wzniesiony w latach 1782 - 1784. Jest to budowla na rzucie prostokąta, murowana z cegły, jednonawowy. Wystrój barokowy, ołtarz klasycystyczny z XVIII w. w kształcie niszy z baldachimem, po bokach dwa filary profilowane przechodzące w pilaster z głowicą w kształcie szlimacznicy, baldachim zwieńczony krzyżem, w niszy rzeźba św. Józefa trzymającego Dzieciątko Jezus.

Inne zabytki
We wsi był pałac, ale został zniszczony podczas wojny. Pozostał po nim park założony pod koniec XVIII  jako krajobrazowy z bogatym gatunkowo drzewostanem, w skład którego wchodzą magnolie sercowate, klony jesionolistne oraz białopstre. Ponadto w Budachowie objęta jest prawną ochroną Stara Kuźnia, wybudowana w połowie XIX, parterowa, murowana z cegły,  z wysokim dachem. Kiedyś we wsi stał dom winiarski, co świadczy o bogatej winiarskiej tradycji, ale został przeniesiony w 1979 roku do Muzeum Etnograficznego w Ochli koło Zielonej Góry gdzie stanowi wielka atrakcję. W połowie XIX wieku wybudowano linię kolejową Czerwińsk - Rzepin a stacja w Budachowie jest czynna do dzisiaj.

Rezerwat „Stary Las"
Niedaleko osady Łasiczyn znajduje się rezerwat przyrody "Stary las".  Na terenie rezerwatu znajduje się 11 drzew pomnikowych, między innymi: 550 letni dąb szypułkowy, o obwodzie w tzw pierśnicy (na wysokości 1,5 m) 6,70 m i wysokości 25 m). Jest tam też  okazały 300 letni buk zwyczajny o obwodzie w pierśnicy 3,30 m oraz grupa 200 letnie sosen zwyczajnych.

Leśniczówka Łasiczyn
W Leśniczówce Łasiczyn prowadzone jest gospodarstwo agroturystyczne. Przy leśniczówce 100- letnia winorośl oplata pergolę, pod którą znajduje się dębowy stół biesiadny. Jak deklarują gospodarze goście lubią wsłuchiwać się  w odgłosy puszczy, która przemawia śpiewem ptaków, jesiennym porykiwaniem jeleni i czasami wyciem wilków. Niekiedy Goście pójdą lub pojadą rowerami na wyprawę w głąb kniei za śladami wilków i innych mieszkańców lasu. Leśniczówka oferuje domowy klimat i atmosferę oraz, co za tym idzie, familijne warunki, a w tym staropolską kuchnię i własne wino.